خارش پوست سر: علت، درمان و راهکارهای جلوگیری

خارش پوست سر به صورت مداوم می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی در پوست سر مانند شوره، شپش یا عفونت قارچی باشد. گاهی هم مراقبت نادرست از موها و برخی عوامل دیگر می تواند منجر به خارش کف سر و ریزش مو شود.

خوشبختانه با درک علت خارش کف سر می توان آن را درمان کرد و از شر خاراندن کف سر خلاص شد.

به همین خاطر در این مقاله قصد داریم از علل اصلی خارش پوست سر صحبت کنیم و بهترین درمان ها برای رفع این مشکل را معرفی کنیم.

پس با ما همراه باشید…

رایج ترین علت خارش پوست سر

دلایل خارش پوست سر می تواند بسیار متفاوت است. از بیماری‌ های پوستی گرفته تا انگل‌ ها و مراقبت های نادرست همه باعث ایجاد خارش در کف سر می شوند.

اما به طور کلی مهم ترین دلایل ایجاد خارش کف سر عبارتند از:

1- شستشو کم موها و کف سر

بعد از هر بار شتسشو موها، کف سرتان مجددا شروع به تولید چربی یا همان سبوم می کند. (سبوم یک ماده روغنی است که از خشک شدن پوست شما جلوگیری می کند.)

حال اگر موهای خود را خیلی کم بشورید، سبوم و آلودگی زیادی در کف سرتان جمع می شود و می تواند باعث چربی کف سر و خارش آن شود.

2- حساسیت به شامپو

اگر کف سرتان را به خوبی آبکشی نکنید، باقی مانده مواد شامپو بر روی پوست سر می تواند باعث تحریک پوست سر و خارش آن شود.

همچنین اگر علاوه بر خارش کف سر دچار التهاب و قرمزی پوست سر هم شده اید، ممکن است به یکی از محصولات موی خود مانند شامپو، نرم کننده یا رنگ مو حساسیت داشته باشید.

به چنین واکنشی درماتیت تماسی آلرژیک گفته می شود که منجر به ایجاد بثورات خارش دار پوستی می شود. در واقع این بثورات خارش دار به دلیل حساسیت به ماده ای که به کف سر خود زده اید ایجاد می شود.

3- شوره سر

شوره سر نیز یکی از مشکلات رایج کف سر است که با ایجاد پوسته های ریز در کف سر و بین موها همراه است. این پوسته های زرد یا سفید می توانند باعث خارش شوند.

شوره سر می تواند به دو صورت شوره چرب یا خشک باشد. گاهی اوقات شوره به دلیل یک بیماری زمینه ای مانند اگزما ایجاد می شود.

هنوز مشخص نیست که چرا افرادی که بیماری زمینه ای ندارند به شوره سر مبتلا می شوند، اما برخی عوامل مانند عدم شستشوی مکرر موها می تواند شوره سر را تشدید کند.

4- درماتیت سبورئیک

درماتیت سبورئیک یک بیماری شایع پوستی است که می تواند باعث ایجاد بثورات پوسته پوسته در کف سر و خارش شود.

از آنجایی که درماتیت سبورئیک یک بیماری التهابی است، ممکن است باعث ایجاد بثورات پوستی نیز شود.

بثورات می تواند باعث تورم و تغییر رنگ کف سر شود. اگر پوست تیره ‌تری دارید، بثورات ممکن است صورتی، بنفش یا روشن ‌تر از پوست اطراف به نظر برسند و اگر پوست روشن تری دارید، بثورات قرمز و برجسته می باشند.

5- شپش سر

شپش سر، حشرات ریزی هستند که می توانند به پوست سر حمله کرده و روی آن زندگی کنند. هر شپش به اندازه یک دانه کنجد است و رنگ قهوه ای روشن دارد.

خود شپش ها مدام در سر حرکت می کنند، بنابراین به سختی می توان آنها را تشخیص داد ولی تخم‌ های شپش که به آن nits گفته می شود به رنگ زرد، قهوه ای یا خرمایی هستند و به مو می چسبند و با چشم غیر مصلح قابل مشاهده هستند.

6- پسوریازیس پوست سر

پسوریازیس پلاکی پوست سر (Plaque psoriasis) یک بیماری التهابی پوستی از نوع خود ایمنی است که باعث ایجاد پوسته ‌های سفید و لکه‌ های ضخیم مایل به قرمز روی پوست می‌شود.

پسوریازیس پلاکی ممکن است فراتر از پوست سر تا پشت گردن یا پشت گوش هم گسترش پیدا کند و شدت خارش پوست سر در این بیماری می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.

7- مشکلات عصبی

گاهی اوقات یک آسیب به سیستم عصبی یا یک بیماری می تواند باعث شود بدن شما به گونه ای تغییر کند که احساساتی غیر طبیعی را تجربه کنید.

برای مثال اگر اعصاب موجود در پوست سر تحت تاثیر این آسیب قرار بگیرند، ممکن است به صورت خارش کف سر خود را نشان دهد.
برخی از پزشکان از این نوع آسیب به سیستم عصبی تحت عنوان نوروپاتی نام می برند. دیابت، لیفت ابرو و اسکارهای مرتبط با سوختگی نیز می توانند باعث نوروپاتی و در نتیجه خارش پوست سر شوند. همینطور برخی از بیماری های عصبی مانند سکته مغزی و تومورها نیز می توانند باعث خارش پوست سر شوند

8- کچلی قارچی سر (Tinea capitis)

کچلی قارچی سر یک نوع عفونت قارچی است که باعث ایجاد یک نقطه طاسی پوسته ‌دار، قرمز و گرد در پوست سر می‌شود.

لکه های دایره ای شکل در این بیماری می توانند به شدت خارش داشته باشند و اگر عفونت گسترش یابد، لکه طاسی می تواند بزرگتر شود یا نقاط طاسی دیگری نیز ایجاد شود. کودکان بیشتر از بزرگسالان به کرم حلقوی روی پوست سر خود مبتلا می شوند.

9- بیماری گال (Scabies)

گال نیز یکی از بیماری هایی است که می تواند باعث خارش پوست سر شود. گال به دلیل نوعی کنه ایجاد می شود که در پوست فرو می‌رود و باعث خارش شدید پوست سر می شود و گاهی خارش می تواند آنقدر شدید باشد که خوابیدن در شب را بسیار سخت کند.

گال بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال رخ می دهد و کودکان بزرگتر و بزرگسالان معمولاً به این بیماری مبتلا نمی شوند، اما در برخی موارد ممکن است بالای گردن آن ها را درگیر کند.

10- کهیر

کهیر نیز می تواند علاوه بر پوست بدن بر روی پوست سر هم زده شود و باعث خارش کف سر شود.

کهیر معمولا خود به خود به سرعت از بین می رود، اما اگر بهتر نشد باید به متخصص پوست مراجعه کنید.

11- جوش کف سر

همانطور که پوست صورت و بدنتان ممکن است جوش بزند، پوست کف سر نیز ممکن است درگیر جوش و آکنه شود و این جوش ها باعث خارش کف سر شوند.

جوش‌های روی پوست سر می‌تواند دلایلی مشابه جوش‌ های سایر قسمت ‌های بدن مثل چربی پوست و عرق کردن زیاد یا استفاده از محصولات زیبایی بی کیفیت یا حساسیت زا داشته باشند.

علائم خارش پوست سر چیست؟

خارش پوست سر می تواند با احساس گزگز یا درد هم همراه باشد. در واقع خاراندن پوست سر ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید یا باعث درد شود.

سایر علائمی که می تواند همراه با خارش پوست سر باشد عبارتند از:

• تکه های طاس
• پوست خشک
• پوست خراش برداشته
• تب با درجه پایین
• زخم های پر از چرک
• قرمزی پوست
• پوسته ها یا لکه های روی پوست سر
• تورم پوست سر
• ریزش مو
• زخم روی پوست سر

راه های جلوگیری از خارش پوست سر

متاسفانه برخی از علل خارش کف سر مانند آسیب عصبی قابل پیشگیری نیستند، اما برخی دیگر از علت های خارش مثل شوره سر یا درماتیت سبورئیک  قابل پیشگیری هستند.

به عنوان مثال، شامپوهای ضد شوره سر می توانند به شما در کنترل شوره سر کمک کنند. همچنین کاهش سطح استرس و خواب کافی می تواند علائم درماتیت سبورئیک را کاهش دهد.

همچنین برای جلوگیری از خارش پوست سر ناشی از شپش می توانید یک سری اقدامات بسیار مفید انجام دهید.

به عنوان مثال:

• اجتناب از تماس مو با موهای فردی که شپش دارد.
• عدم استفاده از لباس، لوازم جانبی مو، شانه، برس یا حوله فردی که شپش دارد.
• نخوابیدن روی بالش و تشکی که فرد مبتلا به شپش از آن استفاده کرده است.
• وقتی می‌دانید کسی شپش دارد، حتما کف خانه و مبلمان را به خوبی جاروبرقی بکشید.

همینطور برای پیشگیری از ابتلا به کرم حلقوی و گال پوست سر نیز باید از تماس مستقیم با فرد مبتلا یا موقعیت ‌هایی است که می‌تواند باعث گسترش بیماری شود، خودداری کنید.

علت خارش پوست سر بعد از استحمام چیست؟

خارش پوست سر بعد از حمام نیز یک تجربه ناخوشایند است که می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد که متداویل ترین دلایل آن عبارتند از:

سختی بالا آب

آب سخت حاوی مقادیر زیادی مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم است که می تواند بر روی پوست سر و موی شما باقی بماند. این مواد باقی مانده می تواند منجر به خشکی، سوزش و خارش پوست سر پس از هر بار حمام رفتن شود.

آب داغ

استفاده از آب داغ برای شستن موها می تواند روغن های طبیعی کف سر را از بین ببرد و منجر به خشکی و خارش پوست سر شود. استفاده از آب ولرم به جای آب داغ به حفظ تعادل رطوبت طبیعی پوست سیر بسیار کمک می کند.

مصرف برخی شامپوها

برخی از شامپوها حاوی مواد شیمیایی خشن مانند سولفات ها و پارابن ها هستند که می توانند پوست سر را تحریک کنند. این مواد می توانند چربی طبیعی کف سر را از بین ببرند و منجر به خشکی و خارش پوست سر شوند. استفاده از شامپوهای ملایم تر و گاها بدون سولفات می تواند این مشکل را تا حد زیادی حل کند.

شستن بیش از حد موها

شستن بیش از حد موها می تواند چربی طبیعی پوست سر را از بین ببرد و منجر به خشکی و خارش کف سر شود. شما باید با توجه به نوع موهایتان به یک تعادل مناسب در تعداد دفعات شستن موهایتان در هفته برسید. مثلا برای برخی افراد شستن یک روز در میان یا روزانه می تواند به حفظ سلامت پوست سر کمک بیشتری کند.

خشکی پوست

اگر به طور طبیعی پوست خشکی دارید، ممکن است پوست سر شما نیز مستعد خشکی باشد. حمام کردن به خصوص با آب داغ، می تواند این خشکی را تشدید کند و منجر به خارش پوست سر شود. استفاده از مرطوب کننده یا روغن پوست سر می تواند به هیدراته نگه داشتن پوست سر کمک کند.

قرار گرفتن در معرض کلر

قرار گرفتن موهایتان در معرض آب استخر که حاوی مقادیر زیاد کلر است می تواند منجر به خشکی و خارش پوست سر شود. کلر چربی های طبیعی کف سر را از بین می برد و باعث می شود پوست سر احساس سفتی و ناراحتی کند. استفاده از شامپوهای مخصوص شناگران یا شستشوی کامل موهای خود با آب تمیز پس از شنا می تواند به کاهش اثر کلر کمک کند.

درمان خارش پوست سر

خارش پوست سر می تواند خفیف یا شدید باشد. همینطور نوع درمان خارش پوست سر به علت اصلی ایجاد آن بستگی دارد.

شما با کمک پزشک می توانید علت اصلی خارش کف سرتان را تشخیص داده و بهترین گزینه درمانی را انتخاب کنید.

در ادامه به بهترین درمان های خانگی خارش کف سر اشاره کرده ایم:

1- سرکه سیب

سرکه سیب یک درمان خانگی خارش کف سر است. در واقع سرکه سیب قرن هاست که به دلیل داشتن خواص آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی برای درمان بسیاری از بیماری های پوستی استفاده می شود.

سرکه سیب به عنوان یک درمان برای خارش سر مفید است. سازمان ملی پسوریازیس پیشنهاد می‌کند چند بار در هفته از نسبت 1 به 1 آب و سرکه سیب ارگانیک استفاده کنید و پس از استفاده از این محلول پوست سر خود را بشویید.

2- روغن نارگیل ارگانیک

روغن نارگیل ارگانیک که به طور طبیعی از نارگیل های رسیده استخراج می شود دارای خواص ضد قارچی و ضد باکتریایی می باشد که می تواند یک درمان خانگی خارش پوست سر باشد و به تسکین خارش کف سر کمک کند.

تقریبا 50% از مواد تشکیل دهنده چربی نارگیل ماده ای به نام اسید لوریک است. این چربی اشباع شده به پوست کمک می کند روغن نارگیل را بهتر جذب کرده و آن را به یک درمان تسکین دهنده برای خارش پوست سر تبدیل می کند.

3- مدیتیشن

فعالیت هایی که استرس را کاهش می دهند، مانند مدیتیشن می توانند در از بین بردن خارش پوست سر موثر باشند.

4- روغن درخت چای

روغن درخت چای یک اسانس گیاهی با خواص ضد میکروبی و ضد التهابی است که می تواند به رفع خارش پوست سر کمک کند.

روغن درخت چای را باید در مقدار کم مصرف کنید یا اینکه آن را با سایر روغن های حامل مانند جوجوبا ترکیب کنید تا رقیق تر شود.

همینطور می توانید 10 تا 20 قطره روغن درخت چای را به یک شامپوی ملایم اضافه کنید و موهایتان را با این ترکیب بشورید.

5- شامپو زینک پیریتیون

شامپو زینک پیریتیون یک شامپو با خواص ضد قارچی بدون نسخه (OTC) است که برای بیماری های پوستی مانند پسوریازیس و درماتیت سبورئیک کاربرد دارد.

قبل از استفاده از این شامپو حتما با پزشک خود مشورت کنید، زیرا میزان زینک پیریتیون در هر شامپو بسته به برند متفاوت است.

همچنین ممکن است لازم باشد چند برند مختلف برای شامپو زینک پیریتیون را  امتحان کنید تا بهترین برند که مناسب موهای شما می باشد را پیدا کنید.

6- اسید سالیسیلیک

اسید سالیسیلیک ماده ای است که دارای خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی است و می توان با مصرف شامپوهایی که حاوی این ماده هستند خارش پوست سر را کم کرد.

افرادی که به آسپرین یا اسید سالیسیلیک حساسیت دارند نباید از این ماده استفاده کنند.

7- شامپو کتوکونازول

کتوکونازول نیز خاصیت ضد قارچی دارد و می تواند در کاهش عفونت های ناشی از قارچ پوست سر موثر باشد.

شامپوهای کتوکونازول را می توان بدون نیاز به نسخه از داروخانه تهیه کرد.

این شامپو ها معمولاً در عرض 2 تا 3 هفته علائم خارش و پوسته سر را کاهش می دهند. همچنین می توانید هر 1 تا 2 هفته از آنها استفاده کنید تا از عود مجدد علائم قارچ پوست سر مانند شوره جلوگیری کنید.

توصیه می شود قبل از استفاده از شامپوهای کتوکونازول با پزشک خود مشورت کنید.

8- سولفید سلنیوم

سولفید سلنیوم یک داروی ضد عفونی است که با کند کردن رشد مخمر روی پوست سر به درمان بیماری درماتیت سبورئیک کمک می کند.

قبل از استفاده از شامپوهای مبتنی بر سولفید سلنیوم با پزشک خود مشورت کنید. روش ها و مقادیر استفاده از شامپو ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد.

چه زمانی باید برای خارش کف سر به پزشک مراجعه کنیم؟

توصیه می شود در صورتیکه در هر یک از شرایط زیر هستید حتما به پزشک مراجعه کنید:

• خارش کف سرتان آن قدر شدید که نمی توانید در شب بخوابید یا بر عملکرد شما در طول روز اثر منفی گذاشته است.
• خارشی که بعد از چند هفته از بین نمی رود یا علت قابل تشخیصی ندارد.
• وقتی که استفاده از شامپوهای ضد شوره بدون نسخه موثر نیستند و خارش سرتان همچنان ادامه دارد.
• شپش ها تا 8 تا 12 ساعت پس از اولین درمان به همان اندازه قبل فعال هستند.
• نواحی خارش دار پوست سرتان متورم یا دردناک شده است.

جمع بندی

خارش پوست سر یکی از مشکلات رایج پوستی است که می تواند به دلیل برخی بیماری ها یا مراقبت های نادرست از مو ایجاد شود.

خیلی اوقات این خارش ها را می توان با شامپوهای مناسب و درمان های خانگی از بین برد؛ اما در برخی مواقع که خارش برطرف نمی شود یا با علائم دیگری همراه است باید حتما در اسرع وقت به دکتر مراجعه کنید و از توصیه های پزشکی استفاده کنید.